توحيد – درېيمه برخه
ليکنه: مفتي عبدالحق حقاني
د صبر ډولونه
صبر په درې ډوله دی
۱-دښو او نيکو کارونو په کولو صبر (صبر علی الطاعات)
یعنې هغه حکمونه چې الله جل جلاله یې بنده ته دکولو ویلي دي باید بنده دتل لپاره هغه حکمونه په ځای کړي او په نه پرځای کولو کې یې دنفس او شیطان خبره ونه مني، بلکې تل یې په ترسره کولو صبر وکړي چې همدې ته صبر په ښوکارونو صبر (صبر علی الطاعات) ویل کیږي.
۲-له حرامو او ناروا کارونو څخه صبر (الصبر عن المعاصي والمحرمات)
یعني هغه څه چې له ترسره کولو یې الله جل جلاله او دهغه رسول منع کړي یو، دهغو له کولو څخه ځانونه وژغورو او په نه ترسره کولو یې صبر وکړو.
۳-د الله جل جلاله په پرېکړو صبر (الصبر علی اقدار الله یا الصبر علی المصائب)
دانسان طبعیت دی چې په هغو پرېکړو خوشحاليږي چې د ده په کې ګټه وي او په هغو پرېکړو خفه کیږي چې ظاهرا د ده په کې تاوان وي، چې دا کومه بده خبره نه ده ځکه چې دا دانساني طبعیت یوه برخه ده؛ خو په بدو پیښو کله کله دانسان خفګان دومره زیات شي یا داسې حد ته ورسېږي چې دالله جل جلاله په پرېکړو نیوکه کوي او وایي چې “ای الله! تا یوازې زه لیدلای یم” دا دالله جل جلاله په پرېکړې نیوکه ده چې انسان کفر ته رسوي بلکې بنده ته پکار ده چې په داسې ټولو پېښو صبر وکړي او له الله جل جلاله څخه یې دبدلې اوثواب یایې دلرې کولو دعاوې وکړي.
۶-شکر او ستاينه
د توحید له غوښتنو څخه یوه هم شکر او دالله جل جلاله ستاینه ده ځکه چې شکر دنعمت په بدل کې کیږي او انسان له سرڅخه تر پښو دالله جل جلاله په نعمتونو کې ډوب دی؛ نو ځکه باید دتل لپاره بنده دالله جل جلاله ستاینه او حمد بیان کړي، علماء وایي: نیم ایمان شکر او نیم هم صبر دی.
۷- د بنده غيرت او غوسه بايد د الله جل جلاله لپاره وي
داسې چې هغه کړنې چې باید یوازې دالله جل جلاله لپاره یې ترسره کړي په هغو کې الله جل جلاله سره څوک شریک نه کړي، او هغه وخت چې دالله جل جلاله له عبادت څخه یې پرته تېرکړی وي، پرې خفه شي، او کله چې دالله جل جلاله له حکمونو څخه سرغړونه کیږي پرې غوسه شي.
۸-دعاء
دعاء هم دتوحید له غوښنو غوښتنو څخه یوه ده داسې چې بنده خپله هره اړتیا که ددین په چارو کې وي او که ددنیا په چارو کې باید یوازې له الله جل جلاله څخه وغواړي، له الله جل جلاله پرته له بل چا څخه خپلې دعاوې غوښتل یاترې فوق الاسباب (داسې غوښتنه چې دانسان په واک او توان کې نه وي لکه زوی غوښتل) سوال کول شرک دی.
دعاء ډيرې ګټې لري، دعا کې بنده دالله جل جلاله په وړاندې خپله بندګي څرګندوي، الله جل جلاله ته خپل احتیاج او اړتیاوې بیانوي، دالله جل جلاله ستاینه کوي، الله جل جلاله بشپړه واکمن او اختیارمن ګڼي، خپله عاجزي او بې بسي دالله په وړاندې ښکاره کوي، له همدې کبله دعا دبندګي نښه ده.
۹-لوړه (حلف)
څرنګه چې په لوړه کې بنده دهغه څه لویي ښکاره کوي چې دی پرې لوړه کوي؛ نو ځکه لوړه هم یو عبادت دی چې باید یوازې دالله جل جلاله لپاره ترسره شي؛ همدا لامل دی چې له الله جل جلاله پرته په بل چا لوړه کولو ته محمدصلى الله عليه وسلم شرک ویلي دي.
په حدیث کې راځي: ابْنُ عُمَرَ إِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ « مَنْ حَلَفَ بِغَيْرِ اللَّهِ فَقَدْ أَشْرَكَ ». ابوداود
ژباړه: ابن عمر رضي الله عنهما وایي چې ما له محمدصلى الله عليه وسلم څخه اورېدلي دي ویل یې : څوک چې له الله جل جلاله پرته په بل څه لوړه وکړي؛ هغه شرک وکړ.
۱۰-نذر او نياز
دالوهیت توحید غوښتنه ده چې دعبادت ټول ډولونه باید یوازې الله جل جلاله ته ځانګړي شي؛ او نذر هم یو عبادت دی؛ ځکه نو علماء وایي څوک چې له الله جل جلاله پرته دبل چا په نوم نذر ونیسي هغه مشرک دی.
توحید الوهیت دتوحید هغه ډول دی چې له کبله یې الله جل جلاله انسانانو ته رسولان او نبیان رالېږلي دي، او په همدې توحید هر رسول او نبي خپل قوم ته بلنه پیل کړېده، دهمدې توحید له امله الله جل جلاله کتابونه اوصحیفې نازلې کړي دي، اسمانونه اوځمکې، جنت او جهنم یې پیدا کړي دي، دهمدې توحید له کبله جهاد روا (مشروع) شوی دی او دهمدې توحید په سر دمسلمانانو او مشرکینو تر منځ جنګونه شوي دي.
