احکام,مسائل و فضائل روزه
روزه يک نعمت بزرگ الهی است
مولوی عبدالحق حماد آمر تألیف وترجمه
روزه یک نعمت بزرگ الهی است، اما چگونه اهمیت این نعمت عظمی الهی را بدانیم، درحالیکه بخشی بزرگی زنده گی خویش را برای پیش برد دنیا خاص نمودیم همیشه ازصبح تا شام درفکرهمین هستیم که چگونه دراین عرصه پیشرفت نمائیم درهمچوحالات چطور بدانیم که روزه ماه رمضان یک نعمت عظیم ازطرف الله متعال است، دررمضان ازطرف الله متعال برای مسلمان چه نوع برکات نازل می شود، درک آن به کسانی معلوم خواهد شد که درعوض دنیا آخرت ودرعوض مادیات به معنویات توجه داشته باشند، طوریکه دراین حدیث وارد است، یک مرتبه رسول الله صلی الله علیه وسلم با رویت ماه رجب یا برات، چنین دعا نمود:
” اللهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي رَجَبٍ، وَشَعْبَانَ، وَبَلِّغنَا رَمَضَانَ “( )
ترجمه: یا الله درماه رجب وشعبان برای ما برکت بنهی وتا رمضان ما را برسان. یعنی برای ما آنقدرعمر بدهیید که ماه رمضان را دریابیم.
به این اساس میتوانیم معلوم ساخت که رسول الله صلی الله علیه وسلم بکدام اندازعلاقمند روزه بوده!!
بهدف جمع آوری بعضی ازمسائل ضروری و فضائل و بركات چنین ماه رهبری بنیاد افغان مدریت تحقیقات علمی را مؤظف ساخت تا حلول ماه مبارک رمضان همچو رسالۀ فراهم سازند که مسائل مربوط به روزه تحقیق شده باشد تاهموطنان گرامی مطالعه کنند وباعبادت خود بازهم درخشش وبه انوار ماه مبارک رمضان افزایش دهند همچنان مدریت تحقیقات علمی با نوبه خود، آمریت تاليف وترجمه را مؤظف نمود که دراین راستا سعی وتلاش نمایند، قبل ازفرارسیدن روزه ترتیب وچاپ آن تکمیل شود.
دراین عرصه ازمحترم مدیرتحقیقات علمی مفتی صاحب عبدالرؤف، محترم قاری صاحب محمد نورصدیقی ومحترم مولوی صاحب سیف الله ساعی، قدردانی میکنیم که دربا زنگری کتاب ودرتخریج احادیث ومسائل، با من همکاری نمودند.
درآخرازخواننده گانی محترم متوقع ام که دراین ماه پراز برکات رهبری بنیاد افغان واعضای آن را ازدعای نیک خود فراموش نه نمایند تا که درهمچو شرائط ناگوار توسط نیروی علم ودانش، خدمت دین وکشور را نموده باشند.
عبدالحق حماد آمر تألیف وترجمه
1/8/1433هـ ق
آفرينش انسان:
الله متعال انسان را برای عبادت خود آفریده است، طوریک می فرماید:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْاِنْسَ اِلَّا لِيَعْبُدُوْنِ (الذاریات:)56)
تر جمه: نیافریده ام جن وانس را مگربرائ آنکه بپرستند مرا.
یگانه مقصد ازپیدائش انسان دردنیا عبادت رب ذوالجلال وذخیره سازی توشه آخرت، برای زندگی ابدی است.
آيا ملائک برای عبادت کا فی نبودند:
حالا اگردرذهن کسی این سوال خطورکند که به مقصد عبادت الله متعال در گذشته ملائک را آفریده بود، بازبرای خلقت انسان نیازچه بود، پاسخ این است که فرشته را برای عبادت آفریده، اما ترکیب آفرینش آن به نحوی است که خلقتا برای عبادت مجبورمیباشد. چراکه درفطرت آنها ماده عبادت جای گزین شده است نه معصیت ونافرمانی، ودرترکیب آفرینش آنها ماده نافرمانی ومعصیت وجود نداشته، اما خلقت انسان بر عکس آن میباشد که درخلقت انسان ماده گناه ومعصیت نهفته است، با آنهم برایش امربه عبادت پرودگارخود شده است، بناء برای ملائک عبا دت کار آسان بوده، امادرترکیب انسان خواهشات، جذبات، شهوات، نیازمندی های دنیوی، ومحرکهای شهوانی شامل است، با وجود همه الله متعال فرمود:
ازهمه چیزها بپرهیز وخاص من راعبادت نما.
عبادت بدوبخش است:
اینجا باید دریک سخن دقت نمود که ازیک طرف گفته می شود که هر کارمؤمن عبادت است یعنی اگر یک مؤمن با نیت درست مطابق به دستورات اسلامی زندگی خود را سپری نماید، دراین صورت، خواب، خنده، کاربار، نشست برخواست باخانه واده خود، رفت آمد، تمام اینها شامل عبادات می شوند، حالا سوال اینجا است که ازیک طرف تمام اعمال مؤمن درعبادت محسوب می شود، وازطرف دیگر نماز…هم عبادت است پس فرق دربین این دوعبادت چه است، دانستن فرق این دونوع عبادت ضروراست، عده ازجهت عدم درک امتیازاین هردو، به بیراه مواجه میگردند.
قسم اول: عبادت بذاته:
فرق دربین هردوعبادت این است، یک نوع عبادت بذاته است هدف ازآن تنها بدست آوردن رضای خداوند جل جلاله باشد و مقصد دیگر نداشته باشد، همچوعبادات صرف بنده گی به الله متعال خاص شده است. مانند نماز…! مقصد ازنمازگذاشتن جبین خودرا بحضور پرودگار بیهمتا نمائنگراظهار بنده گی است، این نوع عبادت خاص برای الله بی نیازاست که هدف دیگرنباشد، همچنان روزه، زکات، حج، عمره، ذکر،تلاوت، تمام اینها آن عباداتی اند که بجز از رضای خالق کائنات مقصد دیگر نداشته.
نوع دوم : عبادت بالواسطه:
برعکس قسم اول، بعضی اعمال اند که مقصد اصلی چیزی دیگرباشد مانند ضرورتهای دنیوی وسائر خواهشات، اما الله متعال به اساس فضل خود برای مؤمن فرمود اگر تو امور دنیوی خود را هم بنیت درست، درچهار چوب دین الهی وطریقه رسول الله صلی الله علیه وسلم انجام دهی، من دربدل همچو افعال، آن ثواب را دهم، قسم که درعوض عبادت نوع اول میدهم، بناء این عبادت بذاته نبوده، بلک عبادت بالواسطه است این قسم دوم عبادت است.
عبادت بلا واسطه بهتر است:
ازتفصیل متذکره واضح شد که عبادت بذاته ازعبادت بالواسط بهتراست، درجه این برترازدیگراست بناء الله متعال علت آفرینش انسان وجنیات را برای عبادت ذکرنموده است مقصد ازآن عبادت نوع اول مراد است، نه قسم دوم که عبادت بالواسطه است.) (
طريقۀ صحيح پذيرايي رمضان:
درجامعه اسلامی کنونی تعداد مردم به هدف استقبال رمضان چند روزقبل با دائرنمودن مجالس علمی به تلاوت قرآن کریم وسخن رانهای دینی پذیرای رمضان را آغازمی کنند برای مردم وانمود می سازند که گویا مابرای روزه خوشحال هستیم وبرایش خیرمقدم می گویم این بهترین فکراست، اما با گذشت زمان ممکن است این رسم، یک بخشی صبغه ضروریات دینی را بخود بگرد، خدای نخواسته بمعنای شامل ساختن یک چیزی خود ساخته دردین نگردد، نحوۀ اصلی پذیرای رمضان این است که قبل از ورود رمضان تقسیم اوقات زنده گی خود را تغیرداد وبیشترین بخشی آنرا برای عبادت خداوند متعال خاص گردد قبل از رسیدن رمضان فکرنماید که چگونه بتوانم که به مصروفیت های روزمره خود کاهش دهم، اگرشخصی دراین ماه تمام وقت خودرا برای عبادت الله متعال سپری نماید بهتراست، درطول دوازده ماه خاص نمودن یک ماه، تنها برای عبادت الله متعال میتواند که تمام زندگی انسان را خوشبخت بسازد، ویازده ماه دیگر را هم پرنورنماید، اگرچنین نبود حد اقل توجه شود کار های که بسیار ضرورنیست آنرا به رمضان توقف ویا محدود ساخته شود تاکه برای عبادت الله متعال بیشترازسائرماها وقت داده شود واگریکی آنهم نشد، رمضان بیاید چنان بگذرد که چیزیهم بدست نیاید.
رمضان ازطرف الله بزرگ یک لطف خاص است برای مسلمانان وهر مؤمن میتواند با اندک توجه سرمایه گذاری خوب برای آخرت نماید، ماباید ازهرساعت این ماه فائده خوب بگریم پس دانا خداوند متعال است که تا روزه اينده کی زنده است وکی مرده.
ازاین که روزه، ماه تربیه است باید مسلمان بعدازماه رمضان قسم زیست نماید که درماه روزه قرارداشت، خدای نکرده چنان نباشد که در روزه یک قسم باشد، بعدا به کارهای ناشائیسته آلوده شود.
تعريف روزه:
اجتناب ازخوردن نوشیدن وجماع، دروقت خاص, را روزه گفته می شود.
تاريخ روزه:
آغاز روزه ازآدم علیه السلام تارسول الله صلی الله علیه وسلم برای تمام اقوام به انواع مختلف فرض شده است، الله متعال می فرماید: يٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَي الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ (البقرة:183)
ترجمه: ای کسانیکه ایمان آوردند لازم کرده شد برشما روزه داشتن چنا نچه لازم کرده شد برکسا نیکه پیش ازشما بودند تا باشد که پرهیز گاری کنید.
چراکه روزه نیروی شهوانی را ازبین می برد.
روزه دراسلام مانند سائراحکام بعد ازهجرت درمدینه منوره فرض شده است، دوری مکی عقائد سازی برای اصول توحید وارتفاع ارزشهای ایمانی واخلاقی بود، وبعد ازهجرت مسلمانان حیثیت یک نیروی برجسته را بخود گرفتند، وازهمین جا آغازبیشتر فرائض وتعین حدود شد و تفصیل احکام پدید آمد یکی ازآنها روزه است که درمکه بجز ازفرضیت پنج وقت نماز سائراعمال فرض نگردیده بود، ازاینکه اهمیت نماز بسیار زیاد است وفرضیت آن درشب اسراء در دور مكي بوده.
اما روزه در سال دوم هجرت فرض گردیده ودرهمین سال برای مسلمانان جهاد هم فرض شد، بعدازفرضیت روزه رسول الله صلی الله علیه وسلم نه سال حیات بودند ودرهر رمضان روزه را بسیار با محبت واخلاص می گرفتند.
مشروعيت روزه:
روزه چنین یک عمل مشروع است که فرضیت آن با قرآن، حدیث واجماع ثابت است، واتفاق تمام علماء به همین است.
حکم روزه رمضان:
روزه یک عبادت بدنی است وحکم روزه فرض است، الله متعال می فرماید: يٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَي الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُوْنَ (البقرة:)183)
ترجمه: ای کسانیکه ایمان آوردند لازم کرده شد برشما روزه داشتن چنانچه لازم کرده شد برکسانیکه پیش از شما بودند تاباشد که پرهیزگاری کنید.
طلحه بن عبیدالله رضی الله عنه می فرماید:یک فرد اعرابی جولیده بنزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمدعرض نمود: یا رسول الله برایم بگوئید که الله متعال چه قدرنماز را فرض گردانیده است، رسول الله صلی الله علیه وسلم برایش فرمود: پنج وقت نماز، اگرنفل همرایش میخوانی(آن مستحب است)، وی دوباره عرض کرد چه قدر روزه برای ما فرض است، رسول الله برایش فرمود: روزه ماه رمضان، واگر همرایش نفل می داشتی؛ (آن مستحب است)، آن باز سوال نمود برایم بگوئید که چه مقدار زکات فرض است، رسول الله صلی الله علیه وسلم درمورد اسلام وزکات وسائر احکام معلومات داد، اعرابی گفت: قسم بذاتکه تورا عزت داده، من نه ازاین چیزی زیاد میکنم ونه چیزی کم میکنم، در رابطه سخن آن، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: اگر راست گفته باشد کامیاب هست – ویا – اگر راست گفته باشد جنتی هست.) (
حکمت وفلسفه روزه :
درفرضیت روزه رمضان حکمتها ومقاصد عالی الله متعال نهفته است، که برخی قرارذیل اند:
1-جای گزینی اخلاص وتقوی دردل، چراکه مقصد روزه گیرنده تنها رضای الله متعال وتدارک توشه آخرت خوف ازخدا باشد، بدین جهت آیت فرضیت روزه هم به همین نقطه بپایان رسیده است که: لَعَلَکُم تَتَقُونَ.بمعنای اینکه ممکن با اداکردن همین فریضه به درجه تقوی نائل شوید وازآنچیزی اجتناب ورزید که زیبنده نیست.
2-روزه برای روح غذا می دهد، به نفس نیروی استقامت می بخشد وبرای تطهیر قلب تقویه می کند.
3-روزه برای انسان نیروی اراده، عزم راستین، وازبین بردن عادات نا گوارنفس نیرومی بخشد، وباصبراستقامت توانای تحمل تکالیف را می بخشد. همچنان روزه عقل انسان را بر شهوات غالب می سازد سپس باهمین نیرو، بجای کارهای زشت، متوجه کارهای خیرمیگردد.
4-روزه مربی برای نفس بشری است، خاصیت انسان است ارزش نعمت را وقتی می داند که از آن بی نصیب شود، ویا محتاج به آن گردد، هرگاه روزه گیرنده رنج گرسنگی را درک نماید ازحال مردم محتاج وغریب آگاه می شود، برای مساعدت ودست گیری آن متوجه خواهد شد.
5- روزه داشتن مشابهت بامخلوق روحانی وملائک مقرب است، برای مسلمان بهتراست که حین روزه مانند: ملائک مشغول دعا، تسببحات، تلاوت ،واذکارالله متعال باشد، وتنها درغم شکم غرق نباشد.) (
برخی ازمنافع صحی روزه:
داشتن روزه ازیک طرف لبیک گفتن درحکم الله متعال است، ودرعوض آن ثواب های بدست می آید که درنتيجه بیشترعبادات بدست نمی آید، ازهمین جهت الله متعال دریک حدیث قدسی می فرماید: تمام اعمال بنی آدم ازآن هست، اما روزه ازمن است ومن خود پاداش می دهم.
وازطرف دیگر روزه ماه رمضان علاوه ازمنافع بی شماردینی، دنیوی، روحی واجتماعی دارای یک تعداد منفعت های صحی هم دربدن انسان باخود دارد، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموداست: بوسیله گرفتن روزه می توانید صحت یاب شويد.
اینجا برخی ازمنافع روزه را بطورمثال بیان میکنیم.
نخست: جلوگیری روزه ازچاقی، پزشکان به این گمان اند که درسلسله روزه ماه رمضان بیشتر ین حصه چربی انسان ذوب می گردد بدین وسیله آن موضوع حیاتی برای جسم انسان است که به اساسی چاقی دامن گیری مشکلات ومریضی میگردد، بطن همچواشخاص، دوباره به حالت نورمال برگشت وازصحت بهتر برخوردار خواهد شد، همچنان ذوب شدن چربی برای اشخاصيکه بدن شان چست وچالاک است زیان آورنه، بلکه برای همچو اشخاص باعث کثرت نشاط وصحت مندی بهترخواهد شد.
دوم: روزه تصفیه کننده معده است، معده انسان درامتداد سال بسبب استفاده ازغذاهای مختلف به انواع امراض، تکالیف، با ناراحتیهای فراون مواجه می شود، برای جلوگیری ازچنین امراض ونا هنجاریهای احتمالی، روزه ماه رمضان بهترین تداوی را درپی دارد، معده رابنحوی تصفیه می کند که برای فعالیتای بعدی خود به شکل برجسته آماده گردد.
همچو تصفیه نه تنها برای معده انسان تعلق دارد؛ بلک حکمت روزه، ازجهت منافع صحی وتبرک برای فعالیت تمام اعضای انسان قابل اجرا بوده، وبرای خدمات بعدی بطور اعلی آماده میگردد.
سوم: روزه برای جسم تربیت همه جانبه می بخشد، بدن انسان ازهرلحاظ نیازمند پرورش است که چنین تربیه، تنها در روزه ماه رمضان بدست می آید که دارای منافع بی شمارصحی بوده،همچنان روزه ازلحاظ روحی برای بدن حیثیت ورزشی را دارد که درمقابل هرنوع سختی صبرو نیرو می بخشد.
چهارم: روزه برای بدن استراحت فسیالوجی می دهد، ازنظر ماهران طب بدن انسان درطول سال با صرف انواع غذاها مواجه مشکلات زیاد می گردد وتمام اعضای انسان احساس ناراحتی میکند که روزه بهترین وسیله برای رفع چنین خسته گی فسیولوجی است که دریک وقت مناسب اسراحت نموده, انرجی لازمه حاصل نماید وبرای بهبود فعالیت های بعدی مهیا گردد.
پنجم:روزه برای انسان نیروی ذهنی می بخشد، تجارب ثابت ساخته است آنقدرکه تمرکز ذهنی برای انسان در ماه رمضان بدست می آید، وبه سائر اوقات ممکن نیست، همچنان درماه رمضان درحین روزه معده وقلب انسان درآستانه یک صبربی مثال قراردارد که اکثرا به آن اشیا متوجه نخواهد بود، که بجز از روزه درذهن آن خطورنماید که همین فرصت یک تمرکزبهتربرای ذهن، توانمدی، هوشیاری می بخشد. البته این نیرو به آن شخصی نصیب خواهد شد که به درستی به معنا واهمیت این ماه آگاه و از سستی وتمبلی خود داری نماید.
ششم: روزه برای درمان مرض شکر مفید است، بسبب روزه انسان دراین ماه درتناول شرینی کاهش میدهد، چنین کاهش برای اشخاض مبتلا درمرض شکر مفید است، برای خون فرصت می دهد که کولیسترول را کاهش دهد وحتی سبب کم شدن فشارخون هم می گردد.
احتمال دارد که اگرمریض درمرحله نخست قرارداشته باشد به نسبت داشتن روزه بطورکلی ازمرض صحت یاب گردد. و ازطرف دیگر روزه برای مرض شکر اجازه نمی دهد که بطور گسترده درجسم انسان حمله نماید.
هفتم:روزه ازمختل شدن فعالیتهای بدنی جلوگیری میکند، گاه گاه بدن انسان با موجودیت برخی عوامل با یکی ازعلتهای اختلال دوچارمیگردد که همچو اختلال ها باعث بروز انواع تکالیف میشود، اما روزه ازهمچون اختلالات جلوگیری میکند وبدن انسان را بنحوی عیار میسازد که برای تحرکات, فعالیت های بعدی یک فرصت مناسب می بخشد.
وبناء ه روزه ماه رمضان دارای منافع زیاد صحی بوده که اینجا برخی ازمنافع آن تذکریافته است.
فضائل روزه:
رب ذوالجلال می فرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيْٓ اُنْزِلَ فِيْهِ الْقُرْاٰنُ ھُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَيِّنٰتٍ مِّنَ الْهُدٰى وَالْفُرْقَانِ (البقرة)185)
ترجمه: ماه رمضان آن است که فرود آورده شد دروی قرآن راه نمائ برای مردمان وسخنان روشن ازهدایت وازجدا کردن حق وباطل.
-رمضان ماه توبه ومغفرت است، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده: نمازهای پنجگانه، ازیک جمعه تاجمع دیگر، یک رمضان تا رمضان بعدی، محوکننده گناهان انسان می باشد، تاکه مرتکب گناه کبیره نشده باشد.( )
-کسیکه روزه رمضان را برای رضای الله وبه نیت ثواب داشت بگیرد الله متعال تمام گناهان گذشته آن را می بخشد، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: شخصی با ایمان وبه نیت ثواب روزه رمضان را گرفت، الله گناهان صغیره گذشته آن را می آمرزد،( ) درحدیث دیگر می فرماید: کسی همرای ایمان وبه نیت ثواب شبی رمضان را به عبادت الله سپری نماید تمام گناهان صغیره قبلی آن بخشیده می شود،( ) وبه حدیث سوم می فرماید: شخصی همرای ایمان وبه امید ثواب شب قدر را برای الله قیام نماید تمام گناهان قبلی آن معاف گردد.( )
-رمضان ماه رهایي ازآتش است، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: درهرشب رمضان یک ندا کننده ندا می کند: ای خیر خواه سبقت بجوی، ای شرپسند توقف نما، امروز الله متعال مردم زیاد را از آتش رهایي می بخشد، شاید توهم شامل آنها باشید، این ندا وخلاصی از آتش درهرشب رمضان میباشد.) (
علامه سندی رحمه الله درشرح این حدیث مینگارد:
به این معنا که خیرخواهان برای کارهای نیک سبقت نما، چراک این مطابق حال شما است برای تو درمقابل اندك عمل نیک, اجر بیشتر اعطا میشود، ای شرخوهان ازگناهان دست بردارشو وتوبه نما، چراک همین حالا وقت قبولیت توبه است.
-درماه رمضان دروازهای جنت خلاص ودروازه دوزخ مسدود، وشیاطین بسته می باشد، دریک حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: با آمدن رمضان دروازه های جنت باز گردد، ودروازه های دوزخ مسدود شود، وشیطین با زنجیر ها بسته شود.) (
-رمضان ماه صبراست، وصبرآنقدرزیبای ودرخشش که در روزه ازخود می سازد به سائرعبادات نمی کند، دراین ماه مسلمان نفس خودرا، از شهوات وخوهشات نفسانی باز می دارد، ازهمین جهت روزه را نیم صبر گفته شده است وپاداش صبر جنت است، الله پاک می فرماید: اِنَّمَا يُوَفَّى الصّٰبِرُوْنَ اَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ.(الزمر10)
ترجمه:جزاین نیست که تمام داده میشود صابران را مزد ایشان بیشمار.
-رمضان ماه قبولیت دعاها است، الله متعال متصل یادآوری روزه چنین می فرماید: وَاِذَا سَاَلَكَ عِبَادِيْ عَنِّىْ فَاِنِّىْ قَرِيْبٌ ۭ اُجِيْبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذَا دَعَانِ (البقرة) 186)
ترجمه:وچون استفسارکنند ترا بند گان من ازحال من پس هرآینه من نزدیک ام قبول میکنم دعائ دعا کننده وقت دعا کند مرا.
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: دعای سه کس مسترد نمیشود: روزه دار تا روزه خودرا افطار نماید، دعای امام عادل، ودعای مظلوم( )
-رمضان ماه سخاوت ونیکی است، بناء در روایات وارد است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان سخی ترازآن باد بود که به هرکس نفع رساند.) (
-رمضان ماه لیلة القدر است، که عبادت یک شب آن را الله متعال ازهزار ماه بیشتر شمرده است، شخصکه ازخیر این شب محروم گردد، ازتمام برکات محروم شده است، دریک حدیث وارد است که باری با ورود رمضان رسول الله صلی الله علیه وسلم برای صحابه کرام فرمودند: ماه رمضان به شما فرارسید، این بسیار ماه مبارک است، الله ذوالجلال روزه ماه مبارک رمضان را بشما فرض گردانید است، دراین ماه دروازه های جنت کشاده، دروازه های دوزخ مسدود، وشیاطین با زنجیر ها بسته می گردد، ودراین چنان شبی است که بهتراست ازهزار ماه، کسی که ازخیر آن روز بی نصیب گردد آن ازهر خیر بی نصیب شود.) (
-حضرت ابوهریره رضی الله عنه می فرماید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: روزه سپراست برای مسلمان ازگناها ودوزخ، درحین روزه اجتناب ازسخنان بی هوده و نزاع, واگر شخصی با وی مناقشه نماید ویا الفاظ زشت استعمال کند، وی برایش بگوید که من روزه دارهستم، این را دومرتبه تکرار نمود بعدا فرمود: قسم بذاتکه روح من درقبضه او است ، بوه دهن روزه دار بنزد الله خوشگوار ترازمشک است، دوباره فرمود: الله متعال می فرماید: بنده من خوردن، نوشیدن وشهوات را به اساس امر من ترک می کند من خودم پاداش میدهم چراکه روزه ازمن است ومن در بدل هر نیکی ده نیکی مید هم.) (
-حضرت سهل بن سعد رضی الله عنه می فرماید که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: یک دروازۀ جنت را (ریان) گفته میشود،ازآن دروازه صرف مسلمانهای روزه دار داخل جنت می گردند، واعلان میشود که روزه گیرنده گان کجا اند، آنها استاده شوند وبعدازداخل شدن آنها دروازه برای سائرمردم بسته شود.) (
-رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: روزه وقرآن به درگاه الله متعال برای بنده شفاعت مغفرت میکند، روزه میگوید ای ربه این شخص را من ازاکل وشرب، جماع بازداشته بودم، درحق این شفاعت من را قبول نما، وقرآن عرض میکند ای ربه این بنده را من از خواب شب منع کرده بودم، درارتباط آن شفاعت من را قبول کن، الله بی نیاز شفاعت هردو را قبول می کند.) (
– ده روز نخست روزه رحمت، ده وسطی مغفرت، وده روزآخر رهای ازآتش است.) (
-روزه دربین بنده والله یک رازی است که برای کسی دیگرآشکار نیست به این معنی که اگر شخصی بخوهد می تواند خفیه ازمردم روزه را بخورد، اما ازخوف خدا نمی خورد، چرا که مؤمن با وردارد که الله متعال درهر حالت می بیند، بناء این عبادت راز در بین بنده والله است وسائر عبادات چنین نیست.) (
-ابو هریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: دربدل هرعمل نیک مسلمان ازده تا هفت صد نیکی داده می شود، اما رب ذوالجلال می فرماید: که روزه ازمن است ومن خود پاداش آن را میپردازم، چراکه بنده ازجهت امرمن شهوات خودرا زیری پای گذاشته خورد نوش را ترک كرده، برای روزه گیرنده دوخوشحالی است: یکی دروقت افطار، ودیگری حینکه باخالق خود ملاقی شود، وبوی دهن روزه گیرنده بنزد الله ذوالجلال خوشبوتر ازمشک است…) (
آشکارا روزه خوردن:
دراین مورد تمام علماء متفق اند کسیکه روزه نمیگرد وازفرضیت آن انکارهم میکند ازاسلام خارج است، واگرشخصی بدون کدام عذر روزه رمضان را میخورد وازفرضیت آن انکار نمیورزد آن مسلمان است اما فاسق و گنهگاراست. واگرشخصی بدون کدام عذر برملا روزه میخورد وشعائر دینی را توهین میکند فاسق است، خلیفه وقت باید چنین شخص را بقتل برساند تا که مردمان دیگربطورآشکار جرئت خوردن روزه را نداشته باشند.) (
روزه رمضان برای کی فرض است:
روزه رمضان به اشخاص ذیل فرض است.
1-مسلمان.
2-عاقل.
3-بالغ.
4-مقیم
5-شخصیکه توانای روزه گرفتن را داشته باشد.
6-عاری ازموانع باشد مانند (حیض ونفاس)
روزه گرفتن با رؤيت مهتاب:
دربیست نهم شعبان مردمان باید درجست جوی رؤیت مهتاب رمضان باشند، واگرمشاهده شد فردای آن روزه بگیرند واگردیده نشد بازشعبان را سی روز تکمیل نمایند.) (
حضرت ابوهریره رضی الله عنه می فرماید که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: بارؤیت مهتاب روزه را آغاز نمائید وبا دیدن آن به پایان بر سانید واگرماه رمضان بمشاهده نرسید سپس ماه شعبان را سی روز تکمیل نمایید.) (
روزه يوم الشک:
روز سی شعبان را شخصی به این نیت روزه گرفت که اگرفردای آن رمضان باشد، به رمضان حساب شود واگررمضان نبود نفلی محسوب گردد،چنین روزه مکروه است.) (
شرائط وارکان روزه
1-نيت نمودن
برای قبولیت هرکار نیک نیت شرط است، ازاین جهت بیشترین کتب احادیث به حدیث نیت آغاز شده است، اینک روزه هم یک عبادت است بناء نیت شرط است، شخصی تمام روز ازخورد نوش بپرهیزد واگرنیت نه نماید روزه آن صحیح نمیشود، البته نیت بدوقسم است: اول آنکه بلسان ودیگربضمیر نیت کند، نیت بلسان ضروري نیست بلکه اگر شخصی ازشب بدل نیت نماید که فردا روزه میگرم، یا برای سحری برخیزد این هم نیت است. اما بزبان هم نيت كردن بهتر است.
واگرشخصی دررمضان نیت روزه قضای را نماید وبگوید که فردا قضای یا نفلی روزه میگرم، سپس قضای امروز را، اعاده میکنم با وجود این نیت آن روز قضای نه بلکه روزه فرضی محسوب میشود چراکه رب ذوالجلال این ماه را تنها برای روزه فرضی خاص نموده است.
واگرکسی ازطرف شب نیت روزه را نه نمود، ونه برای سحری برخواسته بود فردا فکرنمود که اگرمن روزه را بخورم این کار ناروا هست، دراینصورت میتواند که تا یک ساعت قبل ازچاشت نیت نماید، بشرطيکه تا همان لحظه کاری را انجام نداده باشد که فاسد کننده روزه باشد.) (
همچنان هر روز روزه را باید نیت جدا گانه صورت گیرد.) (
خود داری ازخوردن ونوشيدن وجماع:
الله متعال می فرماید: ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّيَامَ اِلَى الَّيْلِ ۚ.(البقرة187)
ترجمه: پس ازآن تمام کنید روزه را تا شب.
وگفتار رسول الله صلی الله علیه وسلم که ازپروردگارخود، روایت میکند….بنده من ازخاطر اطاعتم خورد نوش وشهوت راترک میکند.) (
کارهايکه برای روزه گيرنده روا است:
ازطرف شب خوردن، نوشیدن وجماع؛
به اساس همین فرمان الله متعال: اُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ اِلٰى نِسَاۗىِٕكُمْ ۭ …….وَكُلُوْا وَاشْرَبُوْا حَتّٰى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْاَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْاَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ (البقرة:187).
ترجمه: حلال کرده شد برائ شما شب روزه، مخا لتط کردن بازنان خود… وبخورید وبنوشید تاآنکه روشن شود برائ شما رشتۀ سفید ازرشتۀ سیاه مراد ازرشته سفید فجر است.
2-تآخیرنمودن سحری تا وقت اول صبح صادق:
آیت قبلی، وروایت سهل بن سعد رضی الله عنه که می فرماید: من درخانه خود سحری میخوردم وعجله به مسجد نبوی می رفتم که با رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز بگذارم.) (
ازاین حدیث این هم ظاهر شد که اصحاب کرام درسحری تاخیرونماز صبح را در روزه با جماعت در وقت ادا می نمودند.
3-واگر در روزمعلوم شود که رمضان است، هم نیت کرده می توانید:
حضرت سلمه بن الاکوع رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم دریوم عاشورا شخصی را فرستاد که به مردم اعلام نماید اگرکسی غذاخورده باشد روزه را تکمیل نماید، واگر کسانیک نه خورده اند آنها برحال خود باقی بما نند وغذا نخورند.) (
درابتدا روزه عاشورا برای مسلمانان فرض بود، ازاین حدیث دانسته میشود که اگرکسی ازطرف شب نیت نه نموده روزدانسته شد که این نخستین روز رمضان است می تواند که ازطرف روز نیت نماید.
اما این درصورتيکه تا همان لحظه خورد، نوش، جماع نه نمود باشد ، واگرچنین نموده باشد، بازهم برایش لازم است که درهمان روز تا مغرب همچوعمل انجام ندهد که شکننده روزه باشد، سپس بعد از رمضان قضای همان روز را اعاده کند.) (
4-شخصیکه بالای خود باورداشته باشد، می تواند با خانم خود، خوش طبعی نماید:
حضرت عائشه رضی الله عنها می فرماید که: رسول الله صلی الله علیه وسلم درماه روزه با ازواج خود مباشرت (بغیراز جماع) می نمود ایشان بیشترازهرکس بخود باورمند بود.) (
5-خوردن روزه درسفر:
حضرت عائشه رضی الله عنها می فرماید: حضرت حمزه بن عمرو اسلمی رضی الله عنه بکثرت روزه میگرفت، روزی ازپیغمبر صلی الله علیه وسلم سوال نمود گفت یا رسول الله صلی الله علیه وسلم درسفر روزه بگیرم یانه ، رسول الله صلی الله علیه وسلم برایش فرمود: واگر خواستی بگیر واگر نه بخور.) (
6- کامل نمودن وضوء مگر درمضمضه واستنشاق احتیاط باید نمود:
عاصم بن لقیط بن صبره رحمه الله از قول پدر خود در یک حدیث می گوید که من روزی از رسول الله صلی الله علیه سلم سوال نمودم یا رسول الله! اگر درمورد وضوء معلومات دهید؛ برایم فرمود: وضوی کامل نما،انگشتان را خلال وبغیر از روزه درسائر اوقات مضمضه واستنشاق خوب دقت نما.) (
شکننده روزه
آن اشیایکه قضا وکفاره هردورا لازم می سازد:
1-خورد نوش.
آیت قرآن کریم که قبلا ذکر شد: ثُمَ اَتِمُوالصِیَامَ اِلَی الَیلِ.
وآن حدیث که تنها برای وبال خورد نوش به فراموشی است رفع گردیده (بعدا ذکر میشود)
2-جماع:
اگرکسی بعد ازصبح صادق درحالت روزه با خانم خود خانه داری نماید اگرانزال شود، یا نه، روزه آن فاسد میشود، بالایش قضا وکفاره هردو میباشد.) (
آن اشيايکه روزه را فاسد ميکند، تنها قضا لازم ميشود
1-قصدا با پُری دهن قی نمودن:
ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: برای شخصیک استفراغ پیش آید وکنترول نتواند، برآن قضا نباشد، واگرشخصی قصدا قی نمود آن قضا برگرداند.( )
مسئله: واگر کسی را به پُری دهن قی پیش آمد وبه اندازه نخود، قی خودرا واپس نمود روزه وی میشکند.) (
2-حيض ونفاس:
فرقی نیست که خون حیض یا نفاس دراول یا درآخرروزبیاید، اگرچی اندکی قبل ازمغرب هم باشد روزه می شکند.
حضرت ابوسعید خدری رضی الله عنه می فرماید: رسول الله علیه وسلم درایام عید الفطر ویا عیدالاضحی طرف عید گاه روان بود، درمسیر راه زنان را دید به ایشان فرمود: آیا چنین نیست که هرگاه زن حائضه گردد نه نماز میخواند ونه روزه میگرد، آنها گفتند که بلی چنین است، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: همین نقصان دردین او هست.) (
3- مجبورساختن کسی به شکستن روزه:
اگرکسی را به شکستاندن روزه مجبورساخته شد، روزه آن میشکند اما درآن کفاره نمی باشد تنها قضا می آورد، همچنان اگر درحین آب بازی درحوض درگلو آب داخل شود روزه آن میشکند اگرچی شخصی دیگر بزور فروببرد.) (
4- استشمام دود قصدا:
اگرکسی قصدا درحلق خود دود را فرو ببرد روزه آن میشکند.) (
5- نوشيدن سکريت يا چلم:
باکشیدن سکریت یا چلم روزه فاسد میگردد.) (
6-تجاوز دروقت سحری:
اگرشخصی سحری را تاخير نمود بگمان اینکه شاید وقت سحری داخل نشده باشد، بعدا واضح شد که صبح شده است، روزه آن روز را تکمیل نماید درعوض بعد از رمضان قضای آن روز را برگرداند، کفاره برایش نیست.) (
7-تجاوز دروقت افطار:
اگرشخصی به این امید روزه را افطار نمود که شاید آفتاب غروب نموده باشد امابعدا ظاهرشد که آفتاب غروب نه نموده است، روزه آن فاسد شد، قضا است نه کفاره.) (
همچنان به انجام کارها ی ذیل روزه فاسد میگردد:
8- داخل شدن آب حین غرغره درحلق.
9-انزال شدن درحین بازی وبوسه نمودن خانم خود.
10-داخل شدن همچواشیائ که عادتا برای خوردن نباشد، مانند خاکه چوب، پارچه آهن، وغیره.
11-خوردن چیزی به فراموشی سپس بهمین فکرقصدا غذاخوردن به گمان اینکه شاید روزه شکسته باشد بناء ه روزه میشکند قضا می آورد.) (
12-بااستعمال وینتولین یا سپری سالندی روزه میشکند،(وینتولین یک نوع دوا میباشدکه برای مریض نفس تنگی ازطریق دهن، توسط فشار یک نوع سپری بکار برده میشود واگرکدام بیماربجز ازاین دوا روزه گرفته نمیتواند، روزه را بخورد سپس قضا بیا ورد.) (
اشيا ئيکه درآن روزه نه فاسد ميشود ونه هم مکروه
1-غسل نمودن:
با ازدیاد حرارت گرمی درماه روزه، مضمضه یا استنشاق نمودن آب دردهن یابینی،غسل، ویا هموارنمودن تکه تر، را درسریا دربدن روزه دار، روزه نه فاسد میشود ونه مکروه.) (
2-استعمال مسواک:
بااستعمال مسواک روزه فاسد نمیشود.
3-چرب نمودن سر:
واگرکسی دررو زه سر خودرا چرب نماید روزه آن نمیشکند.) (
4-احتلام:
اگرکسی درخواب احتلام شود روزه اش نمیشکند.) (
5-استعمال خوش بوی:
با استعمال عطر روزه نمی شکند.) (
6-دروقت ضرورت چشيدن لذت طعام.
ابن عباس رضی الله عنهما می فرماید؛ که اگر کسی سرکه یا چیزی دیگر بچشد اگر درگلو سرایت نکند باک ندارد.) (
اما این درصورت است که زیاد ضرورت باشد، مانند: شوهریک خانم درطبعیت تند باشد برایش روا است نمک غذا را صرف با زبان بچشد ، همین حکم برای آشپزها مروج است.
همچنان خانم می تواند برای فرزند خود چیزی را بادهن خود طوری بجود که طعم آن داخل حلق نگردد، درصورت که آنجا بغیراز روزه دار شخصی دیگری نباشد.) (
7-استعمال دوا درچشم:
با انداختن ادویه درچشم روزه فاسد نمی شود اگر چی طعم آن درحلق محسوس شود، همچنان با سرمه روزه نمیشکند.) (
8-نيش زدن مار يا گژدم:
با نیش زدن مار یا گژدم (عقرب) روزه نمیشکند.) (
9- با فراموشی خوردن ونوشيدن:
حضرت ابوهریره رضی الله عنه دریک بیانیه ازدهان مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: اگر شخصی به فراموشی اکل وشرب نماید بعدا روزه خودرا تکمیل کند، چراکه خوردن ونوشیدن به فراموشی مهمانی است ازطرف الله متعال.) (
این حکم شامل روزه فرضی ونفلی هردواست.
همچنان دربعضی اشیاهم روزه فاسد نمیشود:
10- ناگهان داخل شدن دود، گرد، یا خاشاک، کرم درگلو.
11-قی نمودن غیر اختیاری.
12-پیچکاری نمودن.) (
13-خون شدن دندانها بشرطیکه خون درحلق نرود.) (
آن اشيايکه مکروه کننده روزه است:
1-درحالت روزه بازی وبوسه گرفتن ازخانم خود روزه فاسد نمیگردد، اما انجام همچوافعال مکروه است، واگر درآن وقت انزال شود روزه فاسد می گردد،) (
2 – بدون عذرچشیدن لذت طعام.3- جمع نمودن لعاب دردهان سپس فرو بردن آن .4- استعمال دوا دردندان بغیرازاشد ضرورت.5- سپری نمودن شب روزه را تا صبح درحال جنابت خلاف اولى است، بهتراست که شب غسل کرده شود.6- (حجامت) رگ زدن، بارگ زدن، روزۀ رگ زننده مکروه میگردد.7- استعمال دوای دندان، اما اگر دوا درحلق عبورنماید باز روزه فاسد میگردد.8- باقی ماندن پارچهای غذا در دندانها.) (
9- همچنان دورغ گفتن در روزه، اراء شهادت دروغ، سخن چینی، نیرنگ، جنگ، قسم دروغ، حرکات فاحش ، سخن زشت، ظلم، صحبت نمودن با زن نامحرم نظرکردن به آن، رفتن بسینما، اینها اشیای اند که به انجام آن روزه مکروه میگردد، میتوان روزه گیرنده بطور خاص ازاین کارها اجتناب ورزد.
آن عذرهايکه باموجديت آن افطار روزه روا است
1-خوف زيادت بيماری:
اگرکسی بعد ازنیت درجریان روزه بیمار شد، واگر بنسبت روزه بیماری آن زیاد وطولانی می شد، میتواند که روزه را افطار نماید، بعدا قضا بیاورد، درآن کفاره نیست واگر با پیچکاری معالجه شود روزه فاسد نمی شود.) (
2-هشدار برای زنده گی طفل يا مادر:
برای خانم حامله واقعه رخ داد که به زندگی خود یا طفل آن خطربود، بهتراست که افطارنماید.) (
3- مواجه شدن بتشنگی مرگبار:
شخصی ازجهت آشپزی ویا کدام کارضروری طوری تشنه گردید که به هلاکت نزدیک شد, روزه را بخورد.) (
مسائل گوناگون درمورد رمضان
1-کفاره روزه.
اگرشخصی قصدا بدون کدام عذر روزه را خورد با ادای کفاره وقضاء، آن روز را برگرداند، کفاره این استکه دوماه مسلسل روزه گیرد، واگر از جهت ضعف یا مریضی روزه گرفته نمیتواند باز شست مسکین را دو وقت غذای شکم سیر دهد- می توان دو وقت طعام را به دو روز داد، یا برای یک نفرغریب تا شست روزدو وقت طعام دهد، یا اینکه برای شست مسکین یک وقت طعام ودربدل وقت دوم برای هریکی قیمت صدقه فطررا بپردازد، درتمام این صورتها کفاره ادا میگردد.) (
غذا دادن شست مسکين برای شخصی است که دوماه مسلسل توانای گرفتن روزه را نداشته باشد، اگر کسی تا قت دوماه پی درپی روزه گرفتن را داشت، برایش روا نیست که عوض روزه به مساکین طعام دهد.
اگر شخصی برای دونفرطعام شست مسکین یا قیمت صدقه فطر را بپردازد، کفاره صحیح نمیشود، بلک برای پنجاه هشت نفردیگرهم بپردازد ، البته برای هرکدام به اندازه یک سرسایه است.) (
برای کفارۀ روزه تکمیل نمودن شست روز ضرورنیست، بلک بحساب ماه قمری دوماه روزه بگیرد اگر هرماه آن چند یوم که باشد؛ اما این در صورت استکه شخصی ازاول ماه قمری روزه را آغازنماید، اگر کسی از وسط ماه قمری روزه را آغاز نمایید آن شست روز را تکمیل نماید.) (
2- روزه قضای:
اگرازبه اساس کدام عذر روزه شخصی ترک شود، با رفع عذر فورا اعادۀ قضاء بهتراست، البته بعد از رمضان اعاده روزه قضای اختیاری است، که همه را یکجای برگرداند یا جدا جدا.
3- سحری:
ازنیم شب به بعد تا قبل از طلوع صبح صادق وقت سحری است، دراین وقت چیزی خوردن سنت است، بهتر است که سحری درآخر شب صورت گیرد، اما نه آنقدر تاخير که سحری درشک شود.
اگرمؤذن قبل از طلوع صبح صادق آذان نمود، تا طلوع صبح صادق مانع برای خوردن سحری واقع نمی شود.
آذان فجررا باید بعد ازطلوع صبح صادق نمایند تا مردم بدانند که هنگام آذان غذا خوردن ممنوع است.
بعد از اتمام سحری نیت به قلب کفایت میکند واگراین را به لسان بگوید بهتر است: بِصَومِ غَدِ نَوَیتُ مِن شَهرِ رَمَضَانَ.
ترجمه: نیت روزه فردا، ازماه رمضان را میکنم.
4- روزه افطار:
هرگاه غروب آفتاب یقینی شد تاخیر روزه مکروه است، اما اگرهوا غباربود ودرغروب آفتاب شک پیداشد بازچند دقیقه تآخیرافطاربهتر است، عموما در افطار 3 دقیقه احتیاط اولى است.) (
5- تراويح:
درماه رمضان بعدازنمازفرض وسنت، بیست رکعت نماز، سنت مؤکد است.
ختم تمام قرآنکریم درنمازتراویح سنت است.
مسائل گونا گون درمورد روزه:
حکم روزه درآن منا طق که شب یا روز آن زیاد طویل باشد.
درکدام مناطق که روز، آنقدر درازباشد که روزه داشتن ازطاقت انسان خارج باشد،مانند؛ (کشور ناروی گاهی بیشترازبیست دوساعت میباشد) حکم روزه درهمچومناطق طوری است که اوقات نماز به مثابه مناطق نزدیکتر آن که شب روزوی طبق معمول باشد همچنان روزه راهم مطابق همان تقسیم اوقات نیت وافطار کنند.) (
روزه سی يکم:
دربین بعضی ازکشورها تفاوت اوقات ومطالع است، گاهی یک نفر دریک کشور سی روز را تکمیل نموده وبه کشور دیگری سفرنماید آنجا همان روز، سیوم روزه باشد از اینکه رمضان ازسی روز بیشتر میشود، میتوان آن شخص بخاطر احترام روزۀ سائر مردم درهمان روزه تمثیل روزه را نماید.) (
عمليات جراحی:
بجزازدماغ یابطن انسان با جراحی سائر بدن انسان روزه فاسد نمی شود.) (
همچنان باعملیات آن اعضایکه منفذهای طبعی با معده یادماغ نداشته باشد روزه فاسد نمی شود.) (
واگرعملیات معده یا دماغ را به شکل نمود که چیزی ازآن خارج نمود اما چیزی دیگر را داخل نه نمود روزه فاسد نمی شود.) (
واگر درحین عملیات در داخل دماغ یا معده دوا استعمال نمود ویا عضوی مصنوعی وصل کرد روزه آن فاسد می شود.) (
همچنان اگر درحین عملیات معده، کدام حصۀ معده را بیرون ساخته و دوباره آن را بجای خود گذاته شود روزه اش فاسد میگردد.) (
اگر دربطن کسی تیراصابت نماید وهما نجا باقی بماند روزه آن فاسد گردد تنها قضای می آورد.) (
اخراج خون ازبدن:
با خارج نمودن خون توسط پیچکاری روزه فاسد نمی شود، البته آنمقدار خون که با اخراج آن بدن روزه گیرنده ضعیف شود مکروه است که بعدا توانای تکمیل روزه را نداشته باشد.) (
همچنان درحین روزه شخصی بعلت مریضی نیازمند خون شود، می تواند برای صحت یابی ازخون شخص دیگراستفاده کند، روزه اش فاسد نمیشود. ) (
کشيدن دندان درروزه:
نسبت ضروریات کشیدن دندان برای روزه دار، روا است، واگر ضرورت شدید نبود مکروه است، اگردرحین بیرون ساختن دندان خون یا دوا بشکم فرو رفت اگرخون بیشتر ازلعاب دهن (تف) یا برابرآن باشد ویا طعم آن محسوس شود روزه فاسد میگردد.) (
استعمال دوا دربينی:
استعمال دوا دربینی اگردوا درحلق وصل شود، روزه فاسد میگردد، واگروصل نگردد فاسد نمی شود.) (
استعمال لب سرين برای روزه دار:
زنها میتوانند هنگام روزه لبهای خود را سرخ یا لب سرین استعمال کنند:
زن میتواند درماه رمضان لب خودرا زینت دهند، واگر خوف فرو رفتن سرخی در دهن باشد باز مکروه است.) (
پاک شدن زن ازحيض درجريان روز:
اگر یک زن درجریان روز از حیض پاک شد، همان روز مانند سائر روزه داران ازخورد نوش خود داری نماید، قضای آن روز راهم اعاده کند.) (
داخل شدن آب يا روغن درگوش:
اگر سهوا درگوش آب داخل شود روزه نمیشکند، واگردرداخل گوش دوا یا روغن بریزد روزه فاسد میگردد.) (
نابالغ که روزه خودرا بشکناند برايش قضا نيست:
پسر یادختر نابالغ اگرخود روزه اش را بشکناند ویا والدین ازجهت شفقت روزه اش را بخوراند برایش قضا نیست.) (
مستحبات روزه
1-شتاب درافطار.
حضرت سهیل بن سعد رضی الله عنه روایت میکند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: امت مسلمه تا آن زمان درخیراند که درافطار روزه عجله کنند”) (
ابوعطیه رحمه الله می فر ماید: یک روز من ومسروق رحمه الله نزد حضرت عائشه رضی الله عنها آمدیم برایش عرض نمودیم: ای مادر مسلمین ” دوصحابه رسول الله صلی الله علیه وسلم اند که یکی درافطار ونمازعجله میکند ودیگری تاخیرمیکند، ما چگونه نمایم، وی فرمود: آنکه درافطار ونمازعجله میکند کدام است، ما برایش گفتیم عبدالله- یعنی ابن مسعود رضی الله عنه- فرمود: رسول الله صلی الله علیه وسلم چنین می نمود.) (
اما بمعنای نیست که آنقدرعجله شود که درغروب آفتاب شک پیدا شود، بلک بعد ازیقین درغروب آفتاب عجله مستحب است.
2- افطار نمودن با خرماى تازه:
حضرت انس رضی الله عنه می فرماید: رسول الله صلی الله علیه وسلم با خرمای رطب افطار می کرد، ودرعدم آن با خرماى خشک واگرآنهم نبود سپس با چند جرعه آب افطار می نمود.) (
3- خواندن دعای افطار:
هنگام افطارخواندن این دعا مستحب است: اللهم لک صمت، وعلی رزقک افطرت.
ترجمه:یا الهی برای تو روزه گرفتم، وبه رزقکه تو اعطا نمودۀ افطار نمودم.
4-دعای بعداز افطاری:
ابن عمر رضی الله عنهما می فرماید: رسول الله صلی الله علیه وسلم بعدازافطار، روزه چنین دعا می نمود: تشنگی شکست، رگها ترشد، واجر تعین شد ان شاءالله”.) (
5- تناول چیزی دردروقت سحری، اگر چی جرعه آب باشد.
6- نباید سحری را آن قدر تاخیرنمود که روزه درشک شود.
7-مساعدت با اقاریب واشخاص بی بضاعت؛ مسلمان باید همیشه در سدد انجام کارهای شائست باشد؛ اما درماه رمضان می توان دراین را ستا بیشترازماهای دیگر سعی نماید.
يادآوری آخری: ازمسائل متذکره واضح شد که روزه تنها خود داری ازخوردن ونوشیدن وجماع نیست، بلک مسلمان روزه دار ازهرنوع کارهاى ناروا روزه بگیرد، وانمود بسازد که روزه بکدام اندازبرایش اثرنموده است، بدین صورت می تواند تمام ثواب وانعامات را بدست آورد، که در مقابل روزه الله متعال وعده نموده است، ورنه تنها ازخوردن و نوشیدن اجتناب نماید، اگر مرتکب سائرافعال زشت می شود نه تنها از روزه کدام نفع نمی توان گرفت بلک همه بیهوده میگذرد.
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: زيادى روزه گیرندگان هستند که بجز سپری کردن تشنه گی وگرسنگی چیزی دیگر را درنیابند، وهمچون زیادی شب زنده داروعبادت کنندگان هستند که بجزازبیخوابی چیزی دیگر را بدست نمی آرند ،کسیکه روزه میگرد، وازکارهای ناروا خود داری نمی ورزد، الله متعال با ترک اکل وشرب آن کدام نیازی ندارد.) (
خداکند که همه ازنعمت بزرگ روزه بهرمند شوند. آمین
اعتکاف
به نیت اعتکاف زیستن درمسجد برای حصول رضای خداوند توانا را اعتکاف گفته میشود، بجزازضروریات که درمسجد تکمیل نمیشود مانند: (قضای حاجت، وضو، غسل واجب) ازمسجد بیرون نشود. اعتکاف (سنت مؤکد علی الکفایه) است, به این معنا که اگریک نفرازقریه دراعتکاف بنشیند ازدوش دیگران ساقط می گردد واگر یکی هم نه نشست همه مسؤل اند واگر شخصی بخود نذر اعتکاف نمود، برایش اعتکاف واجب است.
فضائل اعتکاف:
یکی ازمهمترین عبادتهای روزه اعتکاف است, که درده آخرماه رمضا ن صورت میگرد، این عمل را رسول الله صلی الله علیه وسلم بعدازهجرت همه ساله انجام داده است، ودرسالهای آخرحیات خود بیست روزاعتکاف نمود.
معنای اعتکاف زیستن درخانه الله متعال وتقدیم عذرخواهی است، خاص نمودن تمام اوقات خود را برای عبادت، اگرکسی دردنیا به خانه شخصی برای عذرخواهی داخل شود حتما به سخنان آن گوش فرامیدهد، شآن ارحم الراحمین ازآن بسیار بالا است، صدای تمام بنده هارا میشنود وتوبه آنها را می پذیرد، گریستن آن را میشنود، درماه که مملوازبرکات است انعامات خاص برایش فراهم می سازد، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: درروزقیامت هیچ سایه نباشد، الله بزرگ هفت طبقه مردم را درزیر سایه عرش خود قراردهد…. یکی ازآنها مسلمانکه قلب آن معلق به مسجد باشد، بعد از ادای نمازدرانتظار نماز بعدی باشد؛( ) حدس بزنید شخصیکه تنها در پنج وقت نماز قلبش معلق به مسجد باشد، پس آنکه تمام اقات خود را وقف مسجد نماید وتنها مشغول عبادت الله متعال باشد بکدام اندازثواب داده خواهد شد.
منافع بزرگ اعتکاف این است که انسان درچند شب متوجه قلب خود شده ودرفکراصلاح آن می شود، درجسم انسان پارچۀ ازگوشت است که موسوم بقلب ، آنحصۀ است که اصلاح تمام اعضای انسان درآن گره خورده است، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: بشنوید، دربدن انسان یک پارچه گوشتی است که اگر آن اصلاح شود تمام بدن انسان اصلاح گردد واگر فاسد شود تمام بدن فاسدگردد، بشنوید، آن پارچه دل است.) (
قلب گاهی توسط مجالس ناگوار، وسخن بیهوده، شهوات، خوراک بی مورد ، خابهای زیاد، توسط برخی عوامل فاسد میگردد که انسان در اعتکاف ازآن دور ومحفوظ میباشد.
چند مسائل مربوط به اعتکاف:
1-برای ذکور بغیرازمسجد بجای دیگری اعتکاف روا نیست، الله متعال می فرماید: وَاَنْتُمْ عٰكِفُوْنَ ۙ فِي الْمَسٰجِدِ (البقرة:187).
ترجمه: درحالیکه معتکف باشید درمسجدها.
درمساجد بهترین مسجد، نخست مسجد حرام است، دوم مسجد نبوی، سوم مسجد اقصی است، برعلاوی اینها تمام مساجد برای ثواب یکسان اند.
البته مسجد جامع از مسجد صغیره دارای ثواب بیشتراست.
2-درکدام مساجد که نمازجماعت صورت گیرد امام ومؤذن داشته باشد درآنجا اعتکاف صحیح است، برای اعتکاف نمازجمعه شرط نیست.) (
3-زنها میتوانند درخانه های خود اعتکاف نمود) (. واگر ازتمام قریه یک نفرهم دراعتکاف نه نشست، تمام اهل قریه بسبب ترک سنت گنهگار خواهند شد.) (
4- باید مساجد خوب آباد باشد، تاکه معتکف درجریان اعتکاف بکدام مشکل مواجه نگردد، بآزهم اگر کدام مسجد چپه شود یا بسبب باران چکک نمود برای معتکف جای زیست نباشد، به اساس عذر معتکف می تواند که به مسجد دیگربرود.) (
5-معتکف می تواند که برای رفع نیاز مندی های انسانی ازمسجد بیرون شود، ودرمسیر راه می تواند که به مردم سلام دهد وبا مهمانان خوش آمدید بگوید، مریضی رابپرسد، وبه جنازه شرکت نماید، اما تمام اینها هنگام درست است که بدین نیت ازمسجد خارج نشده باشد وبه آن توقف نه نماید، بغیر ازاین باید معتکف ازهرنوع سخن بیهوده وتاخیراجتناب ورزد.) (
6-اگر درمسجد آب نبود ونه کسی باشد که برای معتکف آب وضو بیاورد، معتکف می تواند بخاطر وضو به خانه خود برود، وبه تکمیل وضو فورا بدون تاخیر درمسجد بازگردد، اما این حکم برای وضوی واجب است، نه وضوی نفلی.) (
7-دراعتکاف مکمل خاموشی ضرورنیست، بلکی مکروه است، سخن نیک گفتن بهتر است.
8-دراعتکاف عبادت خاص شرط نیست، نماز، تلاوت، مطالعه کتابهای دینی، وهرنوع عبادت که میخواهی میتوان انجام داد.
9-اگر یک معتکف بدون ضرورت، اندک هم ازمسجد بیرون رفت، اعتکاف آن فاسد میگردد، اگرقصدا خارج گردید یا سهوا، قضای این اعتکاف را برگرداند.
10-اگر در ده آخر رمضان اعتکاف میکنید، میشود که قبل ازغروب آفتاب روز بیستم به مسجد بروید. وبا مشاهده مهتاب عید اعتکاف را به پیان برسانید.) (
