وروستي:

په نبوي عصر کې د ګوستاخانو وژل

د اسلام په تاريخ کې مسلمانانو تل له خپل دين او ديني مقدساتو څخه د ځانونو په قيمت دفاع کړې ده، او کله يې هم دښمنانو ته اجازه نه ده ورکړې چې د اسلامي مقدساتو توهين وکړي، رسول الله صلی الله عليه وسلم د هغو خلکو وژلو ته پخپله د مجاهدينو ډلګۍ لېږلي دي چاچې مسلمانو پسې سپکې خبرې او د رسالت د کورنۍ توهين يې کاوه، کعب بن اشرف، سلام بن ابي الحقيق، ابورافع  او ابن شيبه هغه يهود وو چې په مدينه کې ترې مسلمانان ډېر په تنګ وو، دوی به د رسول الله صلی الله عليه وسلم په شان کې توهين کوونکي خبرې او ويناوې کولې او خلک يې دې کار ته هڅول، بالاخره د رسول الله صلی الله عليه وسلم په لارښوونه د صحابه کرامو له لورې هر يو د جلا جلا بريدونو په تر څ کې ووژل شول.

د څلور واړو د وژلو کيسې د بېلابېلو روايتونو په ترڅ کې را اخلو، څو ثابته شي چې پر فرانسوي مجلې بريد کوونکي پر حقه او د الله په وړاندې د لوړ مقام څښتنان دي.

د يهودي کعب بن اشرف وژنه:

جابربن عبدالله رضي الله عنه  وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم  اعلان وکړچې: څوک به کعب بن اشرف ووژني؟ ځکه چې هغه خداى اورسول ته يې ډېر تکليف رسولى، محمدبن مسلمه رضي الله عنه  پاڅېدويل يارسول الله! زه يې ووژنم؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم  ورته وويل: هو! ويل يارسول الله دمصلحت په موخه يوه خبره ورته کولاى شم؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم  ورته وويل: هو! نوموړى سره له څوملګرو ورغى کعب ته يې وويل: ياره موږ خو نورله دې سړي (رسول الله صلی الله عليه وسلم ) نه تنګ شوي يو، سخت-سخت کارونه را سپاري او دغه دى اوس دصدقې غوښتنه راڅخه کوي ځکه تاته راغلم چې پور راسره وکړه، کعب ورته وويل: صبروکړئ چې لانورسخت کارونه هم درله غاړې کړي اوقسم دى چې ډېر ژربه ټول ترې تنګ شئ، محمد رضي الله عنه  ورته وويل: اوس خوموږدهغه ملاتړکړى دى ترڅه وخته ورته ګوروچې پايله څه راوځي ته داسې وکړه، ماته يو يادوه وسقه -۶۰ يا۱۲۰ پيمانې- غله پور راکړه ([1]) کعب ويل سمه ده زه به پوردرکړم؛ خوتاسوبه ماته يوشى ګرو راکوئ، دوى ورته وويل: کوم شى غواړې چې دريې کړو؟ کعب ورته وويل: خپلې مېرمنې راسره ګروکړئ، دوى ورته وويل: په داسې حال کې چې ستاځواني په ټولوعربوکې نوم لري؛ نوموږڅنګه خپلې مېرمنې تاسره ګروکړو؟ کعب ورته وويل: بيانوخپل زامن راکړئ، دوى ورته وويل: زامن ځکه نشودرکولاى چې بيابه خلک پيغور ورکوي چې تاسوخوهغه خلک ياست چې ديو يادوه وسقه غلې په بدل کې ګرو کړل شوي وئ اودا زموږله پاره دشرم خبره ده، داسې به وکړو، موږبه خپلې وسلې تاسره کېږدو چې کله مو پور درپوره کړبېرته به يې راوسپارې، کعب ويل سمه ده! تړون يې وکړچې تاسوبه دشپې له خواخپلې وسلې زماکورته راوړئ.

نيمه شپه چې تېره شوه محمدبن مسلمه رضي الله عنه  دکعب رضاعي ورورابونائله رضي الله عنه  اوڅونوروصحابه وو په ملګرتيا له وسلوسره دکعب کورته ورغلل هغه اجازه ورکړه اوچې ورته راووت مېرمنې يې پوښتنه ترې وکړه چې چيرې ځې؟ ده ورته وويل: محمدبن مسلمه او نائله ورورمې راغلي ورځم څه خبره ورسره لرم، مېرمنې يې ورته وويل: سړيه ددې خلکوله غږونوماته دوينې بوى راځي، کعب ورته وويل: هغه يومې سکنى اوبل مې رضاعي وروردى اوکه بياهم دوى په بله اراده راغلي وي؛ نوباتور چې په نيمه شپه هم مقابلې ته راوبلل شي هرومرو ورځي ([2]).

محمدبن مسلمه رضي الله عنه  خپلوملګروته له وړاندې نه ويلي و چې کله زه له نوموړي سره روغبړوکړم بيابه يې سر بويوم؛ نوچې مايې سرښه کلک ونيوتاسوبه دشاله خوا دتورې ګزار پرې وکړئ، همداسې وشول، کعب بن اشرف چې راغى عطريې وهلي و اويوکمربند يې -چې په ډول ډول ملغلروپوښل شوى و-  ترملاو ، محمدبن مسلمه رضي الله عنه  ورته وويل: ياره کعبه داسې ښه عطرخوماتراوسه نه و ليدلي داڅومره ښه بوى کوي! کعب ورته وويل: زماد مېرمنې غوندې ښه عطرپه ټولوعربوکې بل څوک نشي جوړولاى، محمدبن مسلمه رضي الله عنه  ورته وويل: اجازه ده چې لږ دې سربوى کړم؟ کعب ورته وويل: ولې نه! محمدبن مسلمه رضي الله عنه  وروړاندې شودنوموړي سريې بوى کړبيايې ملګروته وويل: تاسويې هم بوى کړئ بيايې کعب ته وويل: يوځل بيايې بوى نکړم؟ هغه ويل ولې نه! بيايې بوى کړه، داځل چې وروړاندې شو له بويولوسره سم يې ملګروته امروکړچې وهئ يې! هغوى په ډېره چټکۍ دتورو ګزارونه پرې وکړل اوپه يوه ګړۍ يې سرترې له تنې جلاکړ اوپه منډه راغلل رسول الله صلی الله عليه وسلم  يې خبرکړ.

حضرت عروه رضي الله عنه  وايي: دوى چې پيغمبر رضي الله عنه  ته ټوله کيسه وکړه رسول الله صلی الله عليه وسلم  دخداى پاک شکراداکړ، ابن سعدپه خپل روايت کې وايي: محمدبن مسلمه رضي الله عنه  اوملګري يې چې دمدينې لويې هديرې (بقيع) ته راورسېدل په زوره يې دتکبيرغږونه پورته کړل دغه وخت رسول الله صلی الله عليه وسلم  په لمانځه ولاړ و اودتکبيراوازونه يې چې واورېدل هغه صلی الله عليه وسلم  هم الله اکبروويل اوپوه شوچې کعب ووژل شو هغوى چې راغلل رسول الله صلی الله عليه وسلم  وويل: دامخونه بريالي شول، هغوى وويل: يارسول الله ستامخ هم بريالى دى بيايې دکعب سر درسول الله صلی الله عليه وسلم  په وړاندې کيښود رسول الله صلی الله عليه وسلم  دخداى پاک شکرادکړ.

عکرمه په يومرسل روايت کې وايي: يهودچې دکعب بن اشرف له وژل کېدوخبرشول ټول ډېرووېرېدل اوراغلل رسول الله صلی الله عليه وسلم  ته يې وويل: زموږله مشرسره ټګي شوې ده، رسول الله صلی الله عليه وسلم  دنوموړي هغه کارونه ورپه ګوته کړل چې داسلام په وړاندې به يې کول،مسلمانانوته يې تکليفونه رسول اوخلک به يې داسلام په وړاندې راپارول؛ نوټول يهوديان چپ شول اوهيڅ يې ونشو ويلاى([3]).

ابن اسحاق وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم  اعلان وکړچې څوک زماله خوا دکعب بن اشرف وژلوته تياردى؟ محمدبن مسلمه رضي الله عنه  پاڅېدويل يارسول الله زه يې وژنم ، رسول الله صلی الله عليه وسلم  ورته وويل: که ته داکارکولاى شې نوهرومرويې وکړه، ابن مسلمه ولاړ اوبيابه يې سم خوراک اوڅښاک نه کاوه يوچارسول الله صلی الله عليه وسلم  ته وويل چې محمدبن مسلمه له هغې ورځې راپه دې خواچې تاسوسره يې دکعب دوژلو ژمنه کړې ده، سم خوراک اوڅښاک نه کوي، رسول الله صلی الله عليه وسلم  نوموړى راوغوښت اوپوښتنه يې ترې وکړه چې ولې سم خوراک-څښاک نه کوې؟ هغه ورته وويل: يارسول الله! ماستاپه وړاندې يوه ژمنه کړې ده اوس فکرمند يم چې پوره به يې کړاى شم اوکه نه؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم  ورته وويل: ستاکاريواځې هڅه ده .

ابن اسحاق دابن عباس رضي الله عنه  له خولې په يوروايت کې وايي: محمدبن مسلمه اوملګري يې چې روانېدل رسول الله صلی الله عليه وسلم  ترجنت البقيع پورې ورسره راووت اوبيايې مخه ښه ورسره وکړه اوورته ويې ويل: دالله نوم واخلئ او ورځئ خداى پاک موبريالي لره ! ([4])

دسلام بن ابي الحُقيق وژنه :

عبدالله بن کعب بن مالک رضي الله عنه  وايي: خداى پاک په مدينه کې درسول الله صلی الله عليه وسلم  دمرستې اوپرمختګ له پاره ډېرګټورحالات رامنځته کړل، يوله هغه حالاتوڅخه چې داسلام په ګټه و داوس اوخزرج ترمنځ په نېکوچاروکې سيالي وه ، که به د اوس قبيلې يوتن يوه داسې کارنامه وکړه چې مسلمانانوته به يې ګټه سوله؛ نوخزرجيانوبه هڅه کوله چې دوى هم همداسې يوه کارنامه وکړي ترڅو له اوسيانوسره دخيرپه کارونوکې برابروي اوکه به دوى يوه کارنامه وکړه هغوى به هڅه کوله چې ځان ورسره برابرکړي، د اوس قبيلې محمدبن مسلمه رضي الله عنه  ورغى کعب بن اشرف يې وواژه ځکه چې هغه له رسول الله صلی الله عليه وسلم  سره دښمني کوله؛ نوخزرجيانوفکروکړچې موږهم بايد يوه داسې کارنامه وکړوچې اوسيانوسره دخيرپه کارکې برابرشو، دوى دې پايلې ته ورسېدل چې داسلام په دښمنانوکې له کعب بن اشرف وروسته دوهم سخت سړى دخيبرابورافع سلام بن ابي الحقيق دى؛ نوموږبايدهغه ووژنو، ورغلل له رسول الله صلی الله عليه وسلم  نه يې دهغه دوژلواجازه وغوښته هغه صلی الله عليه وسلم  اجازه ورکړه، دبنوسلمه پنځه تنه، عبدالله بن عتيک، مسعودبن سنان، عبدالله بن انيس، ابوقتاده، حارث بن ربعي اوخزاعي بن اسود رضي الله عنهم  تيارشول رسول الله صلی الله عليه وسلم  عبدالله بن عتيک رضي الله عنه  دډلې مشروټاکه اودمېرمنو اوماشومانوله وژلويې منع کړل، دوى چې روان شول دشپې خيبرته ورسېدل؛ نوسمدستي دابورافع کورته ورواوښتل اودټولوکوټودروازې  يې له دباندې نه وتړلې، ابورافع دخپلې ودانۍ په دوهم پوړکې و صحابه کرام دځينې له لارې بالاخانې ته وروختل اودروازه يې ورته وټکوله دنوموړي مېرمنې غږوکړچې څوک ياست؟ دوى ورته وويل: عربان يو ابورافع ته راغلي يو که لږ غله راکړي، هغې دروازه پرانسته ويل: راځئ ابورافع همدلته دى، دوى وايي: موږله ننوتوسره سم دروازه له دننه خوا بنده کړه اوتورې مو را وويستې دابورافع مېرمنې چې تورې وليدې چيغې يې کړې زموږيوملګري غوښتل چې پرهغې دتورې ګزاروکړي؛ خودرسول الله صلی الله عليه وسلم  خبره ورياده شوه چې ميرمنې اوماشومان به نه وژنئ؛ نوپرې يې ښوده نورملګري په ډېره چټکۍ په ابورافع ورغوټه شول په دوى کې يوتن وايي: تکه توره شپه وه ابورافع پرخپله بستره پروت و اوقسم دى چې موږنوموړى يواځې دسپين والي له امله وپېژانده داسې تک سپين بدن يې و لکه مصرى څادر، عبدالله بن انيس رضي الله عنه  وروړاندې شو توره يې په تيرو په خيټه کې ورننويسته اوخپل ټول زوريې پرې راوړ توره له ابورافع نه پورې وورې ووته؛ نوچيغې يې کړې: بس! بس! دوى وايي: بياراووتو زموږديوه ملګري (عبدالله بن عتيک) دسترګوديدکمزورى و؛ نوچې راښکته کېدو نوموړى له ځينې لاندې راپرېوت اولاس يې مات شو؛ نو ژرموپه غيږکې راواخيست اوله کلي نه بهريوکاريزته راغلو، هلته چې يهودخبرشول اورونه يې بل کړل اوهرې خواته زموږپه لټه  شول؛ خو اخرناهيلي اوبيرته په ابورافع ورټول شول هغه دمرګ سلګۍ وهلې اودټولوخلکوپه وړاندې يې ساوخته

دلته موږمشوره وکړه چې څنګه به معلومات ترلاسه کړوچې دخداى دښمن مړشوى، يوملګري وويل: زه ورځم معلومات يې کوم ، ورغى اودعاموخلکوپه کتارکې دابورافع کورته ورننوت، هغه خپله کيسه داسې کوي: زه چې ورغلم ګورم نوموړى پروت دى مېرمن يې اوډېريهودان ترې راټول دي مېرمن يې ډيوه په لاس مخ ته ګوري اوهمداورته وايي: ماخودابن عتيک غږوپېژانده؛ خو ړنده شوم چې فکروکړم ابن عتيک په دې نيمه شپه دلته څه کوي؟ بياوروړاندې شوه دابورافع مخ ته يې چې ښه په ځيروکتل چيغې يې کړې: ديهودپه خداى قسم داخومړشو! دى وايي: دازماله پاره دخوښۍ ترټولوښه خبر و

دوى وايي: ملګرى موچې بيرته راغى دابورافع دمرګ خبريې راکړ؛ نوټول راروان شوو اومدينې ته له رارسېدوسره سم مورسول الله صلی الله عليه وسلم  دخداى ددښمن له وژلوخبرکړ اوترمنځ مواختلاف شو يوه ويل مامړکړى بل ويل مامړکړى، رسول الله صلی الله عليه وسلم  وويل: تاسوخپلې تورې ماته راښکاره کړئ! موږچې تورې ورښکاره کړې رسول الله صلی الله عليه وسلم  هره يوه وکته اودعبدالله بن انيس رضي الله عنه  په توره يې ګوته کيښوده ويل په دې توره وژل شوى ځکه چې دخوړواثرات پرې ښکاري ([5])

حضرت براء رضي الله عنه  وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم  ديهودي ابورافع دوژلوله پاره دعبدالله بن عتيک رضي الله عنه  ترمشرۍ لاندې دانصارويوه ډله خيبرته وليږله، ابورافع به رسول الله صلی الله عليه وسلم  ته ډېرتکليفونه رسول اوداسلام له دښمنانوسره به يې مرسته کوله ، صحابه چې خيبرته ورسېدل ماښام و اوخلکوله څړځايونوڅخه خپل څاروي کورونوته بيولي ول، عبدالله رضي الله عنه  دابورافع کورته نږدې ملګروته وويل: تاسوهمدلته کښينئ زه ددروازې له ساتونکي پټ په يوچل کلاته ننوځم ، ورغى دکلادېوال ته نږدې کښيناست څادريې په ځان راواچو چې ګواکې په اودس ماتي ته ناست دى ، دابورافع په کورکې به هره شپه دکيسو مجلس کيده اوټول خلک به راتلل ، دى وايي: نور خلک چې کلاته ننوتل ددروازې ساتونکي ماته رانارې کړل: که راځې راشه زه دروازه بندوم، زه ورران شوم اوچې په دروازه ورننوتم يوې خواته پټ شوم، ساتونکي دروازه بنده کړه اوکلياني يې ددېوال په يومېخ پورې راځوړندې کړې ، هغه چې ولاړ زه ورپاڅېدم کليانې مې راواخيستې دروازه مې پرانسته اوبيرته په خپل ځاى کښيناستم ، مجلس چې پاى ته ورسېدټول خلک بيرته ووتل؛ نوزه ورپاڅېدم لومړى مې غټه دروازه بنده کړه بيادهليزته ورننوتم اوله هرې دروازې به چې تېرېدم هغه به مې په ځان پسې له دننه خوا بندوله ، اخردابورافع ځانګړي کوټې ته ورسېدم، هغه له خپلې مېرمني سره په کوټه کې و؛ خو زه نه پوهېدم چې دکوټې په کومه برخه کې دى؛ نوغږمې وکړ: ابورافع ! ويل څوک يې؟ غږمې يې چې واورېدوروړاندې شوم اودتورې ګزارمې پرې وکړ؛ خوداچې زه په وېره کې وم نوومې نشوکړاى چې په لومړي ګزاريې ووژنم، په کوټه کې شورجوړشو؛ نوراووتم لږانتظارمې وکړبياورننوتم ورغږمې کړ:  ابورافع داشوردڅه و؟ ويل خداى دې تباه کړه! کوټې ته يوسړى راننوتى په مايې دتورې ګزاروکړ، له دې خبرې سره زه بياوروړاندې شوم توره مې نيغه دنوموړي خيټې ته برابره کړه اوپه پوره ځواک مې ترملاورتېره کړه بيرته مې ترې راوويسته اوراووتم ، دنوموړي کوټې ته يوه ځينه پرته وه زه چې راکوزېدم فکرمې وکړچې ځينه به ختمه شوې وي؛ خوچې ګام مې واخيست لاندې راپرېوتم اوپښه مې ماته شوه؛ نوله سرنه مې پټکى راپرانست پښه مې پرې وتړله اوتردروازې مې ځان ورساوه هلته کښيناستم اوپه زړه کې مې وويل چې ترڅومې دنوموړي دمرګ خبرنه وي ترلاسه کړى له دې ځايه به نه ځم، سهاروختي يوسړى دکلاديوال ته راوخوت اواعلان يې وکړ اې خلکو! دحجازلوى تاجرابورافع وژل شوى دى، داخبرمې چې واورېدراروان شوم اوملګروته مې وويل: ځئ خداى پاک ابورافع وواژه ، مدينې ته چې راغلورسول الله صلی الله عليه وسلم  ته مې ټوله کيسه وکړه؛ نوراته ويې ويل: پښه دې هواره کړه! ماپښه هواره کړه رسول الله صلی الله عليه وسلم  لاس پرې راتېرکړ؛ نو خداى پاک رکه روغه کړه  ([6])

اُبى بن کعب رضي الله عنه  وايي: دوى چې بېرته مدينې ته راغلل رسول الله صلی الله عليه وسلم  په منبرناست و نوچې ويې ليدل ويل: دامخونه بريالي شول، هغوى وويل: يارسول الله! ستاسومخ هم بريالى شو، رسول الله صلی الله عليه وسلم  پوښتنه ترې وکړه وېل: وموواژه؟ هغوى وويل: هو! رسول الله صلی الله عليه وسلم  ورته وويل: تاسوخپلې تورې ماته راښکاره کړئ! هغوى چې تورې ورښکاره کړې رسول الله صلی الله عليه وسلم  وکتې اووې ويل: هو! ددې تورې په څوکه کې دهغه دخوراک اثرښکاري.([7])

ديهودي ابن شيبه وژنه :

محيصه رضي الله عنه  وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم  وويل: په هريهودي چې مو لاس برشي ويې وژنئ! ابن شيبه يو تاجروچې له مسلمانانوسره يې تجارتي اړيکې لرلې ، يوراوي وايي: محيصه رضي الله عنه  ورغى هغه يې وواژه، دمحيصه رضي الله عنه  مشرورورحويصه لانه و مسلمان شوى هغه چې دنوموړي له دې کاره خبرشوډېر خواشينى شواوورته ويې ويل: دخداى دښمنه! تا ابن شيبه څنګه واژه! په داسې حال کې چې ستادخيټي دوازدوډېره برخه هم دهغه له شتمني نه جوړه ده ، محيصه رضي الله عنه  وايي: ماورته وويل: قسم دى که رسول الله صلی الله عليه وسلم  امرراته وکړي زه به ستاله وژلوهم دريغ ونکړم، دى وايي: له همدې خبرې سره دحويصه زړه اسلام ته رامات شو؛ نوراته ويې ويل: که محمد( صلی الله عليه وسلم ) امردرته وکړي ته به ماهم ووژنې؟ ماورته وويل: هرومرو! ويل داڅومره عجيبه دين دى چې ته يې تردې ځايه رسولى يې!([8])

ابن اسحاق دخپل روايت په اخرکې وايي: محيصه رضي الله عنه  حويصه ته وويل: دابن شيبه دوژلوامرماته هغه چاکړى و که ستادوژلوامرراته وکړي هم به ترې په شانه شم ، همداخبره دحويصه دمسلمانېداسبب شوه. ([9])

عبدالحق حماد



[1] : وحدثناعمروغيرمرة فلم يذكروسقااووسقين فقلت له فيه وسقااووسقين ؟ فقال ارى فيه وسقااو وسقين .

[2] : ويدخل محمدبن مسلمة معه رجلين قيل لسفيان سماهم عمر وقال سمي بعضهم قال عمر وجاء معه برجلين وقال غير عمر وابوعبس بن جبروالحارث بن اوس وعبادبن بشرقال عمر وجاء معه برجلين .

[3] : اخرجه البخاري كذافي فتح الباري ۷/۲۳۹

[4] : كذافي البداية ۴/۷ وحسن الحافظ ابن حجراسنادحديث ابن عباس كذافي فتح الباري ۷/۷۳۲

[5] : اخرجه ابن اسحاق كذافي البداية ۴/۱۳۷ وسيرة ابن هشام ۲/۱۹۰

[6] : عندالبخاري

[7] : واخرجه البخاري ايضابسياق اخرتفردبه البخاري بهذه السياقات من بين اصحاب الكتب الستة ثم قال: قال الزهري كذافي البداية ۴/۱۳۷

[8] : اخرجه ابونعيم عن بنت محيصة كذافي كنزالعمال ۷/۹۰

[9] : اخرجه ايضاابوداؤدمن طريقه الاانه اقتصرالى قوله في بطنك من ماله ولم يذكرمابعده .